Lamproit taşı, yüksek potasyumlu, manto kökenli volkanik veya yarı volkanik kayalardır. Bu taşlar, düşük kalsiyum oksit (CaO), alüminyum oksit (Al2O3) ve sodyum oksit (Na2O) içeriği, ancak yüksek potasyum oksit (K2O) ve magnezyum oksit (MgO) içeriği ile karakterize edilen benzersiz bir jeokimyasal bileşime sahiptir. Lamproitler, uyumsuz elementlerle aşırı zenginleşmiş olmalarıyla bilinir.
İşte lamproit taşlarının bazı temel özellikleri:
Köken: 150 km’yi aşan derinliklerde kısmen erimiş mantodan oluşurlar.
Mineraloji: Forsteritik olivin, yüksek demir içeren lücit, titanyum açısından zengin flogopit, richterit, diyopsit ve demir açısından zengin sanidin gibi nadir mineraller içerirler.
Ekonomik Önemi: Lamproitler, büyük elmas yataklarına ev sahipliği yapabildikleri için ekonomik olarak önemlidir.
Coğrafi Dağılım: Arkaik dönemden Pleistosen dönemine kadar farklı yaşlardaki çeşitli alanlarda bulunurlar.
Oluşum Süreci
Lamproitler, derin manto kaynaklı magmaların yüzeye çıkmasıyla oluşur. Bu magmalar, 150 km’den daha derinlerdeki manto kayalarının kısmi erimesiyle oluşur. Yüksek basınç ve sıcaklık koşulları altında, bu magmalar yeryüzüne doğru yükselirken farklı minerallerin kristalleşmesiyle lamproit taşları meydana gelir.
Belirli Özellikler
- Mineral Bileşimi:
- Forsteritik Olivin: Yüksek magnezyum içeriğine sahip bir olivin türüdür.
- Lücit: Yüksek demir içeriği ile dikkat çeker.
- Flogopit: Titanyum açısından zengin bir mika mineralidir.
- Richterit: Bir amfibol mineralidir.
- Diyopsit: Yüksek kalsiyum içeren bir piroksen türüdür.
- Sanidin: Demir açısından zengin bir feldspattır.
- Jeokimyasal Özellikler:
- Düşük CaO, Al2O3, Na2O İçeriği: Lamproitlerin bu oksitlerin düşük oranlarına sahip olması, kimyasal bileşimlerinin diğer volkanik kayalardan farklı olmasını sağlar.
- Yüksek K2O ve MgO İçeriği: Bu oksitlerin yüksek oranları, lamproitlerin yüksek potasyum ve magnezyum içeriğine sahip olmasını sağlar.
- Ekonomik Önemi:
- Elmas Yatakları: Lamproitler, bazı büyük elmas yataklarına ev sahipliği yapabilirler. Bu nedenle ekonomik olarak değerli olabilirler.
- Coğrafi Dağılım:
- Lamproitler, dünyada farklı yaş ve bölgelerde bulunabilirler. Arkaik dönemden Pleistosen dönemine kadar çeşitli coğrafi alanlarda mevcutturlar.
Rezervler
Lamproit taşlarının önemli rezervlerine sahip olan birkaç bölge bulunmaktadır. İşte bu bölgelerden bazıları:
Avustralya:
-
- Özellikle Batı Avustralya’daki Argyle Elmas Madeni, dünyadaki en ünlü lamproit kaynaklarından biridir. Bu maden, pembe elmaslarıyla ünlüdür ve lamproitlerin ekonomik değerinin en büyük örneklerinden birini oluşturur.
Hindistan:
-
- Hindistan, lamproit yataklarının bulunduğu önemli bir bölgedir. Ancak, bu yataklar genellikle daha az araştırılmıştır.
Amerika Birleşik Devletleri:
-
- Lamproitler, ABD’nin bazı bölgelerinde de bulunabilir. Özellikle Wyoming ve Colorado gibi eyaletlerde lamproit yatakları tespit edilmiştir.
Afrika:
-
- Afrika kıtasında, özellikle Zaire (şimdi Demokratik Kongo Cumhuriyeti) gibi bölgelerde lamproit yatakları bulunabilir.
Lamproitlerin ekonomik ve bilimsel önemi, bu rezervlerin daha fazla araştırılmasını teşvik etmektedir. Bu taşlar, özellikle elmas yatakları içermesi nedeniyle büyük ilgi görmektedir.
