Boyalı Çöl bir zamanlar bir jeolog tarafından “tortul sirk” olarak tanımlanmıştı. Kuzeydoğu Arizona’daki 140 mil uzunluğundaki bu kötü arazi topografyasında bulunan parlak renkler ve tuhaf desenler, renkli sirk kostümlerini anımsatmaktadır.
Jeolojik olarak, Boyalı Çöl, ince kireçtaşı ve volkanik malzeme katmanları arasına serpiştirilmiş, açıkta kalan, renkli silttaşı, çamurtaşı ve şeyl tabakaları ile yoğun bir şekilde aşınmış, tortul oluşumların geniş bir alanıdır. Seyrek bitki örtüsüne sahip ve kurak olan bu bölge, olağanüstü renkleri olmasaydı çok az dikkat çekerdi.
Görsel sanatçılar uzun zamandır Boyalı Çöl’ün gerçeküstü renklerine ve desenlerine ilgi duymakta ve bu renklerden etkilenmektedir. Ancak sanatçılar akla gelebilecek her tonda çok çeşitli yağlı, akrilik ve sulu boya içeren paletlerden çalışırken, Boyalı Çöl’ün doğal renklerini yaratan mineralojik palette yalnızca bir avuç mineral vardır.
Başlıklar
“Renkli ve Tuhaf Manzaralar”
İspanyol kaşif Francisco Vázquez de Coronado 1540 yılında Amerika’nın güneybatısına doğru yola çıktığında, keşif ekibinin üyeleri Büyük Kanyon’u gören ilk Avrupalılar oldu. Kanyona ulaşmak için düz tepeli mesalar, yontulmuş tepeler ve derin erozyona uğramış çukurlardan oluşan geniş bir alandan geçtiler. Kaleydoskopik renklerinden etkilenerek bölgeye El Desierto Pintado – Boyalı Çöl adını verdiler.
1858 yılında ABD Ordusu’nun keşif gezisine katılan bir jeolog olan John Strong Newberry, bölgenin “renkli ve tuhaf manzarasını” ayrıntılı olarak tanımladığında İngilizce “Boyalı Çöl” teriminin belgelenmiş ilk kullanımını gerçekleştirdi.
Başlangıçta Boyalı Çöl’ün her bir rengine farklı bir mineralin neden olduğu düşünülüyordu – siyahlar, griler ve kirli beyazlardan kırmızılara, pembelere, sarılara, yeşillere, mavilere, morlara ve kahverengilere. 1800’lerin sonlarına doğru jeologlar, 210 milyon yıllık Triyas tortullarının sayısız renginin sadece birkaç mineral tarafından yaratıldığını öğrendi.
Kırmızılar, Sarılar ve Kahverengiler
Boyalı Çöl’ün baskın rengi kırmızıdır. Belirli bir kırmızımsı tabakanın narin bir pembe veya derin, zengin bir bordo olup olmadığına bakılmaksızın, rengi parçacıklı hematit veya demir oksitten kaynaklanmaktadır – Utah’ın kırmızı kayalarını ve Georgia’nın kırmızı kilini renklendiren aynı mineral. Kırmızımsı tonların geniş yelpazesi, diğer birkaç tamamlayıcı mineral pigmentle birlikte değişen hematit konsantrasyonlarını yansıtır.
Goetit veya bazik demir oksit formundaki demir, Boyalı Çöl’ün sarılarını ve kahverengilerini üretir. Su seviyesinin üzerindeki oksitleyici ortamlarda biriken demir hematit olarak oluşurken; su seviyesinin altında, götit ve diğer hidratlı demir oksitler olarak oluşmuştur.
Beyazlar
Yoğun renkli, kırmızı çamurtaşı tabakalarının parlak, beyaz çamurtaşı tabakalarıyla keskin temas kurduğu tabakalar özellikle dikkat çekicidir. Başlangıçta, kuvars kumu taneleri üzerindeki hematit kaplamalar nedeniyle birçok Boyalı Çöl beyaz tabakası kırmızıydı. Ancak geçirgenlikteki geniş farklılıklarla birlikte, bazı tabakalar bazen asidik hale gelen yeraltı suyunu hapsetmiş ve çamurtaşını kırmızıdan beyaza dönüştüren saf kuvars tanelerini geride bırakmak için hematit kaplamalarını çözen bir ağartma sürecini tetiklemiştir.
Boyalı Çöl’ün beyaz renginin bir kısmı, sulu bir kalsiyum sülfat olan beyaz veya renksiz alçıtaşı konsantrasyonlarından kaynaklanmaktadır. Diğer beyaz renklenmeler ise volkanik kül tabakalarının alterasyonu ile oluşan beyaz, montmorillonit bir kil olan bentonit konsantrasyonlarından kaynaklanmaktadır. Bentonit ıslakken genleşip kurudukça büzüldüğünden toprağın dengesizliğine katkıda bulunarak hem Boyalı Çöl’ün hızlı erozyona karşı hassasiyetini hem de seyrek bitki örtüsünü açıklamaktadır.
Yeşiller, Morlar ve Siyahlar
Yeşil tabakalar genellikle mika minerallerinin bir alt grubu için kullanılan terim olan glukonit konsantrasyonlarını gösterir. Glauconite, kimyasal indirgeme için uygun olan sığ, deniz ortamlarında yavaş, tortul birikimden oluşur. Yarı saydamdan opağa kadar değişen renklerde olan glauconite mineralleri sarımsı yeşilden mavimsi yeşile kadar değişen renklerde kum taneleri olarak ortaya çıkar. Konsantrasyonlar, doymuş, yeşilimsi renklere sahip kompakt, kil benzeri katmanlar oluşturur.
Mor, lavanta ve mavi renklenme genellikle pirolusit ve diğer yakın ilişkili manganez oksit konsantrasyonlarından kaynaklanmaktadır. Bazı siyah veya koyu renkli tabakalar, kimyasal olarak elementel karbon parçacıklarına indirgenmiş organik madde konsantrasyonlarıdır. Jeolojik olarak yeni volkanik akıntılar zaman zaman, bitişik tortul tabakaların daha açık renklerini çarpıcı bir şekilde vurgulayan, genellikle koyu renkli bazalt olmak üzere ince magmatik kaya tabakaları yerleştirmiştir.
Değişen derecelerde kimyasal ağartma ile birlikte renge neden olan minerallerin kombinasyonları sürekli bir spektral gradyan üretir. Örnek olarak, hem hematit hem de pirolusit içeren tabakalar zengin bir maun kahverengisi olabilirken, kısmen ağartılmış, hematit bakımından zengin tabakalar narin bir pembedir.
Kum Resimleri ve Taşlaşmış Ahşap
Boyalı Çöl’ün rengârenk kumlarının hazır bulunması Navajo kum boyama sanatına kısmen ilham vermiş olabilir. “Kuru resimler” olarak da adlandırılan kum resimleri, Navajo mitolojisinin kutsal şifa törenlerinde kullanılan sembolik temsilleridir. Desenler oluşturmak için ustalıkla yerleştirilmiş renkli kumlardan oluşurlar. Bir asırdan daha uzun bir süre önce, bu resimlerin ilk malzemesi muhtemelen Boyalı Çöl’ün seçilmiş tabakalarından elde edilen renkli kumlardı.
Boyalı Çöl’ün en erişilebilir bölümü, Arizona Holbrook’un doğusundaki Interstate 40 boyunca Petrified Forest Ulusal Parkı’nın kuzey kısmı boyunca yayılmaktadır. Ziyaretçi merkezinde büyük, cilalı taşlaşmış ahşap levhalar sergilenmektedir; bu levhaların parlak çoklu renkleri, Boyalı Çöl’ün kendisiyle yakından eşleşmekte ve “taştan Boyalı Çöl” tanımını haklı çıkarmaktadır.
Sanatçılar Boyalı Çöl’ün ihtişamını yakalamak için her renk tonundan oluşan karmaşık bir boya paletinden yararlanırken, doğanın bu “tortul sirki” sadece bir avuç mineralden oluşan bir palet kullanarak yarattığını düşünmek ilginçtir.
