Bir havai fişek gösterisini izlemenin mineraller ve minerallerin renklerini nasıl aldığı konusunda bir ders olabileceğini kim bilebilirdi? Havai fişekler güzel, gürültülü ve eğlencelidir. Peki bu güzellikten minerallerin sorumlu olduğunu biliyor muydunuz? Yeşilden kırmızıya, maviye, sarıya ve beyaza, işte minerallerin havai fişeklere renklerini nasıl verdiğine bir bakış.
Başlıklar
Havai Fişeğin İçinde Ne Var?
Havai fişeklerin dış kısmında havan denen bir kabuk vardır. Karton, kağıt hamuru veya plastik dahil olmak üzere birçok şeyden yapılabilir.
Havanın içinde bölmeler vardır. Alt bölme havai fişeğin yakıtı olacak siyah toz (potasyum nitrat, odun kömürü ve kükürt) ile doldurulur.
Üst bölmede ise görmeyi sevdiğimiz renk ve şekilleri oluşturan piroteknik yıldızlar bulunur. Yıldızlar yanan bir yakıttan oluşur ve bir araya getirilmiş mineraller ve metaller rengi sağlar. Yıldızların havan içinde diziliş şekli havai fişeğin şeklini belirler; oval, yıldız veya dikdörtgen gibi.
Fitili Ateşlemek
Günümüzün havai fişekleri daha teknik hale gelmiş olsa da, temel bir havai fişek hala sadece iki fitil içerir. Havai fişekten sarkan bir fitil vardır.
İlk önce o yakılır. Havai fişek gökyüzüne doğru uçar ve yanan fitil alt bölmeye ulaştığında, havai fişeğin patlamasını sağlayan dahili bir fitili ateşler.
Havai Fişek Renkleri
Bu renkler tek tek minerallerden ve metallerden gelir:
Mavi, kalkopiritten elde edilen bakır (Cu) tarafından sağlanır.
Yeşil, baritten elde edilen baryum (Ba) ile sağlanır.
Kırmızı, selestitten gelen stronsiyum (Sr) tarafından sağlanır.
Sarı, halitten (kaya tuzu) gelen sodyum (Na) ile sağlanır.
Tüm bu renkler mineral ve metallerin karıştırılmasıyla elde edilir:
Turuncu = stronsiyum (Sr) + halit (Na)
Lavanta = stronsiyum (Sr) + bakır (Cu)
Gümüş = titanyum (Ti) + zirkonyum (Zr) + magnezyum (Mg)
Havai Fişek Efektleri
Havai fişek renkleri, boyutları ve şekilleri göz kamaştırıcıdır, ancak özel efektler oyunu hızlandırır. İşte birkaç favori efekt ve onları oluşturan mineraller.
Demir Filizleri (manyetit ve hematit) + Kömür = Altın Kıvılcımlar Alüminyum Pullar = Sağanak Yağan Parıltılar Alüminyum Tozu (boksit) = Gürültülü Patlamalar ve Parlak Parıltılar.
Tarihte Havai Fişekler
Havai fişekler 2000 yıl önce Çin’de kağıttan ya da bambudan yapılıyordu. Bugün sahip olduğumuz güzellikte değillerdi. Ateşlendiklerinde sadece bir parlama ve duman üretirlerdi.
Modern havai fişek havanlarının şekli dondurma külahına benzer. Bu havan şekli 1830’larda İtalyanlar tarafından başlatılmıştır. Renkli havai fişeklerin icadı da İtalyanlara aittir.
Dikkatli olun!
Havai fişekler güzeldir, ancak aynı zamanda tehlikelidirler. Eğer çocuksanız, havai fişekleri asla tek başınıza kullanmayın!
Her yıl havai fişek kazaları nedeniyle çocukların ve yetişkinlerin yaralandığı bildirilmektedir. Havai fişekleri yetişkinlere bıraktığınızdan emin olun. En iyisi, arkadaşlarınız ve ailenizle birlikte bir havai fişek gösterisinin tadını çıkarın ve tehlikeyi bu konuda eğitim almış kişilere bırakın.
